اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان

اختلال دوقطبي يک نوع اختلال رواني است که با تغييرات شديد و غيرعادي در خلق و خو، رفتار و انرژي فرد همراه است. اين تغييرات ممکن است بر عملکرد فرد در مدرسه، خانواده و جامعه تأثير منفي بگذارند. افراد مبتلا به اين اختلال، دوره‌هاي مختلفي را تجربه مي‌کنند:

• دوره‌هاي شيدايي که در آن‌ها فرد احساس شادي، خودبيني، پرجنب و جوش و تحرک زياد دارد. فرد ممکن است بسيار صحبت کند، به سرعت عوض کند، بسيار کم بخوابد، بسيار خلاق باشد، بسيار خرج کند، رفتارهاي پرخطر داشته باشد يا به سايرين تحميل‌گر باشد.
• دوره‌هاي افسرده که در آن‌ها فرد احساس ناراحتي، بي‌اعتمادي، بي‌علاقگي و خستگي دارد. فرد ممکن است بسيار زياد يا کم بخوابد، بسيار زياد يا کم بخورد، به همه چيز علاقه‌اي نشان ندهد، به خودش گناه بگذارد، افکار منفي يا خودکشي داشته باشد يا به سايرين دورو باشد.
• دوره‌هاي مختلط که در آن‌ها فرد همزمان علائم شيدايي و افسرده را دارد. فرد ممکن است همزمان شاد و ناراحت باشد، همزمان پرجنب و جوش و خسته باشد، همزمان خودبين و بي‌اعتماد باشد يا همزمان تحرک زياد و کند فکر باشد.

تغذيه و بيماريهاي کودکان

علت دقيق اختلال دوقطبي شناخته نشده است؛ اما عوامل ژنتيکي، محيطي و شخصيتي ممکن است در آن نقش داشته باشند. اگر چنين اختلال روان پزشکان در کودکان ژن دو قطبي را دارند، احتمال دچار شدن به آن بالاتر است. همچنين رويدادهاي پرسترس، آسيب‌هاي روحي، سوء مصرف مواد يا بعضي از بيماري‌هاي جسماني مثل هيپوتيروئيدي ممکن است اين اختلال را فعال کنند.

تشخيص اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان بسيار دشوار است؛ زيرا علائم آن با علائم ساير اختلالات رواني مثل اختلال کمبود توجه و بيش‌فعالي، افسردگي يا اضطراب همپوشاني دارد. براي تشخيص اين اختلال، لازم است که يک روان‌پزشک مجرب و متخصص به کودک مراجعه کند و با مصاحبه با کودک، والدين و معلمان، رفتارها و خلق و خوي کودک را در طول زمان بررسي کند. همچنين ممکن است از آزمايش‌هاي خون، ادرار يا تصويربرداري مغز براي حذف علل جسماني استفاده شود.

درمان اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان شامل دارو درماني، روان درماني و مداخلات خانوادگي است. داروهاي مورد استفاده براي درمان اين اختلال، عبارتند از:

• داروهاي ضد جنون که براي کنترل علائم شيدايي مثل تحرک زياد، تحريک‌پذيري، تجاوزگرايي يا بثورات پر مايع استفاده مي‌شود. نمونه‌هايي از اين داروها عبارتند از ريسپريدون، آريپيرازول، زايپريدون يا هالوپريدول.
• داروهاي ضد تشنج که براي پايدارسازي خلق و خو و جلوگيري از تغييرات شديد خلق و خو استفاده مي‌شود. نمونه‌هايي از اين داروها عبارتند از لاموترژين، والپروات سديم، کاربامازپين يا ليتيم.
• داروهاي ضدافسردگي که براي درمان علائم افسرده مثل ناراحتي، بي‌علاقگي، خستگي يا افکار منفي استفاده مي‌شود. نمونه‌هايي از اين داروها عبارتند از فلوکستين، سروتالين، ونلافاکسين يا بوپروپين.

روان درماني همچنين بخش مهمي از درمان اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان است. روان درمان‌هاي مورد استفاده براي درمان اين اختلال، عبارتند از:

• روان درمان شناخت رفتار که به کودک کمک مي‌کند تا با شناسايي و تغيير الگوهاي منفي فکر و رفتار، بهبود خلق و خودکنترل پيدا کند. روان درمان خانوادگي که به والدين کودک کمک مي‌کند تا با يادگيري مهارت‌هاي ارتباطي، حل مسئله، مديريت استرس و تشويق کودک، به او حمايت بدهند و با تغييرات خلق و خوي او کنار بيايند.

• روان درمان گروهي که به کودک فرصت مي‌دهد تا با ساير کودکان مبتلا به اختلال دوقطبي رابطه برقرار کند، تجربيات خود را به اشتراک بگذارد، از حمايت و تجارب آن‌ها استفاده کند و احساس تعلق و درک پيدا کند.

مداخلات خانوادگي نيز بخش مهمي از درمان اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان است. اين مداخلات شامل همکاري با معلمان، پزشکان، روان‌پزشکان و ساير متخصصان است تا برنامه درماني مناسب براي کودک تهيه شود. همچنين شامل تغييرات در محيط خانگي و مدرسه است تا کودک راحت‌تر و آرام‌تر باشد. براي مثال، تنظيم برنامه روزانه، فراهم کردن فضاي آرام و منظم، جلوگيري از تحريک‌هاي زياد يا ناگهاني، تعيين قوانين و حدود واضح و منصفانه، تشويق و تقويت رفتارهاي مثبت و مناسب و جلوگيري از نقد يا مجازات شديد يا نامناسب.